Goed ventileren is sowieso noodzakelijk voor een gezond binnenklimaat en het helpt ook om de overdracht van virussen zoals COVID-19 te beperken. Het is ondertussen een feit dat de verspreiding van het coronavirus via aerosolen een belangrijke rol speelt in de overdracht van de virale infectie in gesloten ruimtes.
Naast besmetting via grotere druppels die op korte afstand worden ingeademd en onrechtstreeks contact via besmette oppervlakken, kunnen aerosolen zich in de ruimte verspreiden, urenlang in de lucht blijven hangen en zich in die ruimte opstapelen.
Deze minuscule deeltjes (meestal kleiner dan 5μm) dringen vervolgens tot diep in de longen door en kunnen zo een belangrijke rol spelen bij overdracht van allerlei ziektes op langere afstand (meer dan 2m). Wanneer je gedurende een lange tijd in een slecht geventileerde ruimte verblijft met een besmet persoon, verhoogt de kans om besmet te raken aanzienlijk, zelfs wanneer je de fysieke veiligheidsafstand respecteert.
De lucht in een werklokaal kan door verschillende bronnen worden verontreinigd. Een eerste bron van vervuiling zijn mensen. Mensen ademen namelijk CO2 en vooral veel vocht uit, maar produceren ook allerhande geuren en andere deeltjes. Dit noemen we ook bio-effluenten: alles wat gasvormig ons lichaam verlaat. Ook uit kledij en schoeisel kunnen stoffen vrijkomen. Verder brengen mensen soms ook bacteriën en virussen in de lucht. Bij een slechte ventilatie kan de concentratie aan deze micro-organismen voldoende hoog zijn om andere mensen te besmetten.
Daarnaast verspreiden toestellen zoals printers en kopieermachines, maar ook slecht onderhouden vloerbekleding en schoonmaakproducten schadelijke stoffen. Tot slot kan ook de aangevoerde lucht – vooral in stedelijke omgevingen - van slechte kwaliteit zijn (uitlaatgassen, fijn stof).
Een hoog CO2-gehalte (wat een goede maat is voor de hoeveelheid bio-effluenten in de lucht) leidt tot concentratieverlies en dus tot een hogere kans op fouten. Ook klachten als vermoeidheid en hoofdpijn komen vaak voor bij een hoog CO2-gehalte.
Het is al lang erg duidelijk dat dit virus wordt doorgegeven via de handen en via de neus of mond, maar ondertussen weten we ook dat het virus zich verspreidt als een aërosol in de lucht. In verschillende experimenten zien we dat na het niezen de dikke druppels (groter dan 5μm) snel naar beneden vallen. Als we echter door een hooggevoelige camera kijken, zien we kleinere partikels die door de lucht zweven en daar blijven hangen. De diameter van deze partikels is dan kleiner dan 5μm.
We zien ook dat niezen niet de enige bron is van micro-druppels die we vrijlaten. Een gelijkaardig experiment met op korte afstand pratende mensen toont ons hetzelfde: mensen produceren ook heel wat micro-druppels als ze luid praten of lachen, en in dit geval blijven de druppeltjes min of meer op dezelfde plaats, ze waaien niet weg.
Het risico op (o.a. Covid-19) infectie door micro-druppels wordt groter in een afgesloten ruimte met slechte ventilatie.
Een experiment met 10 mensen in een afgesloten klaslokaal toont iemand die hoest en tienduizenden druppeltjes verspreidt. De grootse vallen binnen de minuut op de grond en worden meestal tegengehouden door een mond-neus-masker; de micro-druppels blijven echter hangen en zweven in de lucht. Tien minuten tot zelfs een uur later hangen de druppels nog steeds in de ruimte. Uiteraard houdt een gewoon mond-neus-masker deze kleine partikels niet tegen.
Sommige modellen berekenen dat in een klas met 24 leerlingen en 1 besmette persoon:
Als de lucht niet beweegt blijven de druppeltjes gewoon hangen en kunnen ze eventueel voor infectie zorgen.
In de Codex over het welzijn op het werk bevinden zich een aantal bepalingen inzake de binnenluchtkwaliteit in werklokalen. Deze werden in 2019 geactualiseerd en bevinden zich in boek III (Arbeidsplaatsen), titel 1 (basiseisen), hoofdstuk IV (luchtverversing: artikel III.1-34 tot artikel III. 1-37). Hierin wordt aan alle werkgevers gevraagd om een risicoanalyse binnenluchtkwaliteit op te maken. Deze analyse bestaat erin om te gaan kijken welke personen aanwezig zijn in een lokaal en welke activiteit ze uitoefenen. Daarnaast wordt er ook gekeken naar de aanwezigheid van eventuele materialen zoals bv. printers. Ook moet er gekeken worden naar het gebouw zelf om te zien of er afgifte kan zijn van vluchtige organische componenten uit bouwmaterialen, of formaldehyde uit meubels. Deze basisregels zijn verder uitgewerkt in een praktijkrichtlijn.
Uiteraard moet op de arbeidsplaats te allen tijde de preventiehiërarchie gerespecteerd worden: thuiswerk blijft de beste preventiemaatregel om verspreiding van het virus tegen te gaan, althans voor deze functies waar dit kan worden georganiseerd. Deze maatregel zorgt ervoor dat werknemers niet worden blootgesteld aan risico’s op de werkplek en tijdens verplaatsingen naar en van het werk.
Indien werknemers toch naar het werk moeten gaan omdat thuiswerk niet mogelijk is, moeten social distancing en hygiënemaatregelen maximaal worden toegepast op de werkvloer. Daartoe moeten materiële, technische en/of organisatorische preventiemaatregelen worden genomen. Hierbij blijft steeds het algemene principe gelden dat collectieve maatregelen steeds de voorkeur genieten boven louter individuele maatregelen.
De Hoge Gezondheidsraad beveelt daarom aan dat voor het CO2-niveau in gesloten ruimten moet worden gestreefd naar minder dan 800ppm, bij voorkeur dus lager dan deze waarde. Een CO2-concentratiemeting die hoger is dan de aanbevolen of vereiste waarden is in elk geval een goede indicator van onvoldoende ventilatie en/of een te hoge bezettingsgraad van de ruimte. In dat geval moeten corrigerende maatregelen worden genomen. Een lagere CO2-concentratie wijst erop dat het ventilatiedebiet redelijk in verhouding is tot het aantal aanwezigen, maar, zoals zelfs bij voldoende ventilatie, geeft dit nog steeds geen garantie dat er geen infectierisico is.
We kunnen gebruik maken van mechanische ventilatie of natuurlijke ventilatie. Aan dit laatste systeem hangen natuurlijk nogal wat beperkingen vast.
Allereerst: airco of luchtventilatoren verspreiden wel lucht, maar zorgen niet voor de toevoer van verse lucht.
1. Relatief eenvoudig installeerbare toestellen zijn raamventilatoren, muurventilatoren of dakventilatoren
2. Ventilatiesystemen bestaan uit kanalen, een ventilator, toe- en afvoermonden en een filter.
Hoeveel ventilatielucht heb je nodig per persoon?
Dus bij de simpele toestellen kan je het gemakkelijk uitrekenen op basis van de product-documentatie, maar bij de systemen zal je dit moeten doen met in situ metingen om te zien hoe groot de debieten zijn. (Dit kan gemeten worden ter plaatste bij de toe- of afvoermonden indien het over een systeem zonder recirculatie gaat, of je kan meten in de ventilatiekanalen zelf. Hiervoor zijn gespecialiseerde competenties en apparatuur nodig.)
3. Systemen voor luchtzuivering kunnen een aanvulling zijn op de ventilatie.
In bepaalde omstandigheden zouden ze een alternatief kunnen bieden voor het verwijderen van specifieke verontreinigingen. Ventilatie blijkt echter steeds de beste oplossing en kan niet zomaar vervangen worden door luchtzuivering (dit kan door filtratie en deactivatie, resp. de verwijdering van deeltjes uit de lucht en het deactiveren van eventuele virusdeeltjes).
Werk je in een gebouw met mechanische ventilatie, zorg dan dat deze maatregelen steeds toegepast worden:
Je kan verschillende ramen en deuren op een kier laten in verschillende gevels van het gebouw en dan via een CO2-meter in de gaten houden of we voldoende verse buitenlucht naar binnen trekken.
Indien er maar in 1 gevel ramen staan, of als er geen wind staat, speelt nog steeds het temperatuurverschil tussen binnen en buiten. Dit zorgt voor een luchtstroom doordat de lucht binnen doorgaans warmer is dan de lucht buiten. Daarom is ook de hoogte van het raam belangrijk: hoe hoger het raam, hoe meer lucht er zal stromen als gevolg van een groter temperatuurverschil (aangezien warme lucht stijgt), en dus hoe groter het debiet.
Dit debiet staat dan weer rechtstreeks in verhouding met de totale oppervlakte aan geopende ramen waardoor een gekiept raam veel minder verse lucht aanzuigt dan een raam dat gewoon openstaat.
Ook de diepte van een ruimte is hier van belang. Indien we slechts in 1 gevel ramen hebben, dan spreken we van een goede verluchting indien de ruimte niet dieper is dan twee keer de hoogte van de ruimte. Indien dat wel het geval is, kunnen we geen goede luchtcirculatie garanderen door enkel ramen te openen.
Het blijft belangrijk dat het gaat om een continue aanvoer van verse buitenlucht, dus niet even het raam open zetten om te verluchten, maar veel beter het raam op een kleinere stand continue openzetten.
Werk je in een gebouw met natuurlijke ventilatie, geef dan extra aandacht aan onderstaande maatregelen:
CO2 is een chemische verbinding van een koolstofatoom en twee zuurstofatomen en wordt ook wel kooldioxide of koolzuurgas genoemd. In zuivere toestand is het een kleurloos en reukloos gas dat van nature in de atmosfeer voorkomt.
Om de concentratie van verontreinigingen (met inbegrip van virussen) in gebouwen te verminderen, is het belangrijk om voldoende te verluchten. De CO2-concentratie in de binnenlucht is een erg goede indicator voor het risico op luchtgebonden (airborn) virustransmissie in een lokaal.
Door de CO2-concentratie te meten (let erop dat je meter effectief de CO2-concentratie meet en geen CO2-equivalent) en op te volgen, kan je op een efficiënte manier de binnenluchtkwaliteit monitoren. Let erop dat de monitor die je aankoopt zichzelf ijkt of periodiek geijkt kan worden. Een meter met 3 gekleurde lichtjes die de verschillende grenswaarden aanduidt is erg praktisch. Om een goed beeld te krijgen van de gemiddelde CO2-concentratie in de ruimte, hang je de meter best niet vlakbij de werk- of zitplaats van een persoon, maar ook niet op een plek die te afgelegen is van waar de meeste mensen zich bevinden.
Het document dat de belangrijkste criteria voor een goede CO2-meter vermeldt vind je hier.
Zeker met de koudere maanden in het vooruitzicht moeten we de binnenruimten correct blijven ventileren! Vestig er de aandacht op via deze affiche.
Een signalisatiepakket met o.a. de affiche over ventilatie is hier te downloaden en af te printen op A3-formaat.
Ventilatie tijdens de coronacrisis : informatievideo - FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
COVID-19 Animation: What Happens If You Get Coronavirus? - Nucleus Medical Media
Coronavirus: New Facts about Infection Mechanisms - NHK Documentary
 |
MEER WETEN?
|
